Δεν έχει περάσει πολύς καιρός που η νέα τηλεοπτική σεζόν έχει επαναφέρει στους δέκτες το reality ονόματι «The Bachelor», και μαζί του έναν καταιγισμό αντιδράσεων από το σύνολο των τηλεθεατών. Τα πυρά των σχολιαστών λαμβάνουν κατά κύριο λόγο οι διαγωνιζόμενες θηλυκότητες και ελάχιστα ο πρωταγωνιστής-εργένης. Αυτό που προκαλεί εντύπωση, ωστόσο, δεν είναι τα μισογυνιστικά σχόλια από άντρες σχολιαστές του Διαδικτύου, αλλά η στάση πολλών γυναικών που αφιερώνουν κάποια λεπτά από τη ζωή τους για να εξεμέσουν την ύστατη επίδραση της πατριαρχίας: τον εσωτερικευμένο μισογυνισμό τους.
Μεταξύ άλλων, πολλές γυναίκες σχολιάζουν αυτολεξεί:
«Μαύρα χάλια, η απόλυτη ξεφτίλα των γυναικών!»
«Τον καθρέφτη τους τον έχουν δει άραγε ποτέ;»
«Η απόλυτη ξεφτίλα του γυναικείου φύλου!»
«Μάνες δεν έχουν να τις μαζέψουν;»
«Άχρηστες χαζογκόμενες που δεν έχουν λόγο ύπαρξης… πάτος!»
Με άλλα λόγια, οι γυναίκες σχολιάστριες θεωρούν ξεφτίλα το ριάλιτι που βάζει θηλυκότητες σε διαγωνισμό για έναν άντρα, με τις ίδιες να τσακώνονται, να κυνηγάνε τον πασά-εργένη και να κλαίνε αν δεν πάρουν την απαραίτητη προσοχή. Στο στόχαστρο μπαίνει φυσικά η εξωτερική τους εμφάνιση, οι νοητικές τους δυνατότητες, αλλά και η ανικανότητα των μανάδων των διαγωνιζόμενων να τις μάθουν πώς να φέρονται «σωστά».
Αλλά το χειρότερο σχόλιο πρέπει να είναι αυτό:
«Μ’ αρέσει που θέλουμε να εξαλείψουμε γυναικοκτονίες και κακομεταχειρίσεις, όταν το 2021 προβάλουν σόου που δείχνουν το πόσο χαμηλά πρέπει να πέσει μια γυναίκα για να διεκδικήσει έναν άντρα που τη φτύνει…»
Τα παραπάνω σχόλια είναι άτοπα για αρκετούς λόγους.
Πρωτίστως, το ότι ένα ριάλιτι προβάλλεται στην τηλεόραση, καλώς ή κακώς, που υποβιβάζει ή όχι το γυναικείο φύλο, δε δίνει το δικαίωμα σε κανέναν να κακοποιεί και να γυναικοκτονεί, αλλά ούτε μπορεί να δικαιολογήσει τις αποτρόπαιες πράξεις του. Οι κακοποιοί, οι γυναικοκτόνοι και η ίδια η πατριαρχία δεν περίμεναν ένα Bachelor για να εκδηλωθούν. Αντιθέτως, οι έμφυλες διακρίσεις γίνονταν χρόνια αντιληπτές σε κάθε φάσμα της καθημερινότητας, από την ερώτηση σε συνέντευξη «Είστε παντρεμένη/Έχετε παιδιά;», μέχρι τον φόβο των θηλυκοτήτων να γυρνάνε το βράδυ σπίτι μόνες, κρατώντας στο χέρι τα κλειδιά τους.
Δεύτερον, το αν ένα ριάλιτι υποβιβάζει ή όχι το γυναικείο φύλο, μπορούμε να το πούμε ξεκάθαρα αν έχουμε ορίσει ευθύς εξ αρχής διακριτές συμπεριφορές και στάσεις που συνοδεύουν ή θα έπρεπε να συνοδεύουν το σύνολο των θηλυκοτήτων. Είναι δυνατό, ωστόσο κάτι τέτοιο; Μάλλον όχι, αν αναλογιστούμε ότι το φύλο αποτελεί μία παράσταση (Judith Butler), που σίγουρα επηρεάζεται από ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι χαραγμένο σε πέτρα. Αυτό μπορεί κανείς να το παρατηρήσει αν εξετάσει πώς το φύλο αναπαρίσταται σε διαφορετικούς πολιτισμός ανά την υφήλιο, που θα δει ότι η Δυτική οπτική για το πώς θα έπρεπε να είναι το (γυναικείο) φύλο δεν αποτελεί και μονόδρομο.
Τρίτον, αν υποστηρίζουμε την αυτοδιάθεση του σώματος θηλυκοτήτων και μη, μία συζήτηση που γίνεται έντονα όσον αφορά τις αμβλώσεις τελευταία, θα πρέπει να υποστηρίξουμε και την αυτοδιάθεση του σώματος γενικά και αδιαπραγμάτευτα. Οι θηλυκότητες που με τη συναίνεσή τους συμμετέχουν σε ριάλιτι, που ντύνονται «προκλητικά», που δε συμπεριφέρονται στερεοτυπικά «θηλυκά», που συνευρίσκονται ερωτικά με «πολλούς» παρτενέρ, που φοράνε ρούχα που δεν τις «κολακεύουν» και ούτω κάθε εξής, οφείλουν τον σεβασμό μας στις επιλογές τους για το πώς επιθυμούν οι ίδιες να διαθέσουν τον εαυτό τους.
Τέταρτον, το Bachelor και το κάθε ριάλιτι τέτοιου ή άλλου είδους, είναι εν πολλοίς σκηνοθετημένο και οι διαγωνιζόμενοι/ες ακολουθούν ένα σενάριο που προσδοκά στο δράμα, το ξεκατίνιασμα, τις ίντριγκες και γενικά ό,τι πρόκειται να επιφέρει τηλεθέαση. Το ότι κάποιοι τηλεθεατές θεωρούν ότι οι προσωπικότητες του ριάλιτι που παρακολουθεί αντικατοπτρίζουν και την απόλυτη καθημερινότητα, εκτός από αφελές, είναι και επικίνδυνο για το τσουβάλιασμα «κακών χαρακτηριστικών» στο σύνολο ορισμένων κοινωνικών ομάδων που ήδη βρίσκονται στο περιθώριο.
Πέμπτον, είναι τουλάχιστον υποκριτικό να κάνει λόγο κανείς για «τηλεσκουπίδια» και «κοινωνική σήψη», τη στιγμή που επί σειρά ετών η ελληνική τηλεόραση έχει εκμεταλλευτεί άτομα με αναπηρίες, που προβάλλει ελληνικές ταινίες περασμένων δεκαετιών με τις γυναίκες να παρουσιάζονται ως κομπάρσοι των αντρών τους, και που δίνει εκπομπές σε άτομα με κακοποιητικό λόγο, και άτομα που βγάζουν «χιούμορ» εξευτελίζοντας συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες.
Έκτον, ενώ ο πρωταγωνιστής-εργένης δρα ενεργά στην όποια «γυναικεία υποβίβαση» σχολιάζουν οι γυναίκες, αντιθέτως έχει λάβει ελάχιστα κατακριτέα σχόλια για τη συμπεριφορά του. Επομένως, είναι πιο αποδεκτό ένας άντρας να δρα στερεοτυπικά σαν πασάς με το χαρέμι του, παρά μία γυναίκα να είναι μέλος του χαρεμιού του άντρα. Αυτά τα διπλά στερεότυπα, είμαι πεπεισμένος ότι θα γίνουν πιο έντονα σε ένα επερχόμενο Bachelorette, την άλλη έκδοση του ριάλιτι, όπου μία ομάδα αντρών επιδιώκουν να κατακτήσουν μία γυναίκα.
Το Bachelor θα πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να συνεχίζει να παίζει στους δέκτες μας. Όχι επειδή αποτελεί την επιτομή της ποιοτικής τηλεόρασης, αλλά επειδή πυροδοτεί πολυεπίπεδες αντιδράσεις που έχουν ως ρίζα τους το πατριαρχικό καθεστώς, και έτσι ερχόμαστε αντιμέτωποι με τους κοινωνικούς μας δαίμονες, από την ασφάλεια του τηλεοπτικού γυαλιού. Ωστόσο, μόνο μέσω της εκπαίδευσης των νέων προσχολικής και σχολικής ηλικίας, και παράλληλου σεβασμού μας στις επιλογές και τον τρόπο ζωής θηλυκοτήτων και μη, μπορεί ένα τέτοιο ριάλιτι να μην ενισχύει όντως τα καθημερινά έμφυλα στερεότυπα.