Τη δεκαετία του 1970 μία γυναίκα στις ΗΠΑ τόλμησε να ταράξει τον κόσμο της τέχνης δημιουργώντας ένα από τα σημαντικότερα φεμινιστικά έργα έως σήμερα. Η Judy Chicago κατασκεύασε μία μνημειώδη καλλιτεχνική εγκατάσταση με τίτλο «Το Δείπνο» διχάζοντας κοινό και θεωρητικούς τής τέχνης, δίνοντας, όμως, νέα πνοή στο διάλογο για τη σημασία τής φεμινιστικής τέχνης.
Το κύριο μέρος «του Δείπνου» είναι ένα τεράστιο τραπέζι σε σχήμα ανοιχτού τριγώνου, συμβόλου ισότητας. Το έργο τιμά συνολικά 1.038 γυναίκες της ιστορίας, υπαρκτές και μυθικές. 39 εξ αυτών παρουσιάζονται με ισάριθμα σερβίτσια φαγητού στο τραπέζι, ενώ τα ονόματα άλλων 999 είναι χαραγμένα στο «Δάπεδο της Κληρονομιάς» πάνω στο οποίο βρίσκεται το τραπέζι. Πληροφορίες για τις ζωές των 999 αυτών γυναικών αναγράφονται στους επτά «Πίνακες της Κληρονομιάς» οι οποίοι αποτελούν κολάζ με φωτογραφίες και κείμενα. Το πιο ενδιαφέρον σημείο του έργου είναι αναμφίβολα ο τρόπος που αναπαριστώνται οι 39 γυναίκες στο τραπέζι, καθώς σε κάθε θέση υπάρχει ένα τραπεζομάντηλο κεντημένο με την τεχνική τής εποχής στην οποία έζησε η εκάστοτε γυναίκα, ένα κεραμικό πιάτο στο κέντρο του οποίου βρίσκεται ένα αιδοιόσχημο μοτίβο και ένα δισκοπότηρο. Μερικές από τις γυναίκες που κατέχουν θέση στο τραπέζι είναι η Σαπφώ, η Ελισάβετ Α΄, η Αρτεμίσια Τζεντιλέσκι, η Έμιλι Ντίκινσον, η Βιρτζίνια Γουλφ, η Τζόρτζια Ο’Κίφ, η Σακατζαγουία, κ.α..
«Το Δείπνο» επιχειρεί μια αναθεωρημένη οπτική τής ιστορίας του δυτικού πολιτισμού μέσα από την ανάδειξη γυναικών προερχόμενων από διαφορετικές ιστορικές περιόδους. Άλλωστε, η Chicago στη μακρόχρονη καριέρα της, τόσο ως εικαστικός όσο και ως καθηγήτρια τέχνης, επεδίωξε την ανατροπή των κοινωνικών στερεοτύπων και υποστήριξε σθεναρά το δικαίωμα των γυναικών στην παραγωγή τέχνης ανωτέρου επιπέδου, ειδικά σε περιόδους όπου η αναγνώριση από τον κόσμο της τέχνης φαινόταν να είναι προνόμιο των λευκών ανδρών. «Το Δείπνο» ολοκληρώθηκε το 1979 στην εκπνοή του δεύτερου κύματος του φεμινισμού και του gay liberation movement, καθώς και στον απόηχο του κινήματος των δικαιωμάτων των πολιτών (civil rights movement), δηλαδή μετά από μία περίοδο δύο δεκαετιών κατά την οποία καλλιτέχνες από περιθωριοποιημένες ομάδες (μαύροι, γυναίκες, ΛΟΑΤΚΙΑ, κλπ.) άνοιξαν μέσω των έργων τους έναν κοινωνικοπολιτικό διάλογο με το κοινό, για να συναντήσουν, ωστόσο, σθεναρή αντίσταση από κριτικούς και θεωρητικούς οι οποίοι παρέμεναν οχυρωμένοι πίσω από τις στερεοτυπικές τους αντιλήψεις για το τι θεωρείται «υψηλή τέχνη». Ενδεικτική είναι η αντίληψη του Clement Greenberg ότι η τέχνη πρέπει να αντιμετωπίζεται αποκλειστικά ως οπτική εμπειρία χωρίς να αφήνει το περιθώριο στο κοινό να βιώσει καμία εμπειρία άλλου είδους.
Στο πνεύμα αυτό, «το Δείπνο» χαρακτηρίστηκε «κιτς» και «κλισέ». Ο Hilton Kramer το χαρακτήρισε «χυδαίο», «καταλληλότερο για διαφημιστική καμπάνια παρά για έργο τέχνης». Με αφορμή μάλιστα τα εγκαίνια της έκθεσης του Δείπνου στο Brooklyn Museum το 1980 γράφει στους New York Times: «Αφήστε τη ρεκτροσπεκτίβα τού Πικάσο. Ξεχάστε την έκθεση του Hopper. Αυτοί, άλλωστε, ήταν αντρικά σοβινιστικά γουρούνια, έτσι δεν είναι; Για τους θιασώτες της Φεμινιστικής τέχνης «Το Δείπνο» είναι το γεγονός τής χρονιάς (…)».
Το 1990, μετά από μία περίπου δεκαετία πολύ επιτυχημένων εκθέσεων «του Δείπνου» σε Αμερική και Ευρώπη, το διοικητικό συμβούλιο του Πανεπιστημίου της Περιφέρειας Κολούμπια (University of the District of Columbia) ψήφισε να προστεθεί στη συλλογή του και μάλιστα, να εκδοθεί κονδύλι για την εγκατάστασή του σε νέα αίθουσα στη βιβλιοθήκη Carnegie στην Ουάσινγκτον. Ωστόσο, ο προϋπολογισμός του συγκεκριμένου πανεπιστημίου ελέγχεται από το Κογκρέσο, κάποια μέλη του οποίου χαρακτήρισαν σε συνεδρίασή τους το Δείπνο «πορνογραφικό», «σκουπίδι», «αηδιαστικό», κάτι που δεν θα έπρεπε κανείς «να αφήσει τα παιδιά του να πλησιάσουν» και έργο το οποίο προβάλλει ένα «αμφιλεγόμενο σύστημα αξιών». Μετά από αυτές τις αντιδράσεις, το σχέδιο για τη μετεγκατάσταση «του Δείπνου» ακυρώθηκε.
Πέραν, όμως, των παραπάνω αντιδράσεων, «το Δείπνο» έτυχε τεράστιας αποδοχής. Έως σήμερα το έχουν επισκεφθεί εκατομμύρια άτομα από όλο τον κόσμο, έχουν γραφτεί αμέτρητες διθυραμβικές κριτικές, δεκάδες άρθρα και αναλύσεις. Το έργο αυτό, που στεγάζεται πλέον μόνιμα στο Κέντρο Φεμινιστικής Τέχνης Elizabeth A. Sackler στο Μουσείο του Μπρούκλιν, απέδειξε μέσα στα χρόνια ότι αποτελεί ορόσημο για τη φεμινιστική τέχνη. Η Judy Chicago έδειξε όχι μόνον τί μπορεί αλλά και τί οφείλει να κάνει η τέχνη. Η πρόσληψη του μηνύματος «του Δείπνου» από άλλους ως κυριολεκτική απεικόνιση αιδοίων σε πιάτα και από άλλους ως μεταφορά με σκοπό την εξύμνηση της θηλυκής δύναμης, καταδεικνύει μια κοινωνία διχασμένη σε αυτούς που φοβούνται οποιαδήποτε μετακίνηση από τις ψευτοπουριτανικές αξίες του «Αμερικανικού Ονείρου» στις οποίες στηρίζεται η πατριαρχικά δομημένη αμερικανική κοινωνία και σε αυτούς που επιθυμούν διακαώς την ανατροπή των αξιών αυτών και την αντικατάστασή τους από ένα σύστημα αξιών στο κέντρο του οποίου βρίσκεται ο άνθρωπος ανεξαρτήτως φυλής, φύλου, θρησκείας, σεξουαλικού προσανατολισμού, κλπ..
Η Chicago έμαθε από πολύ νωρίς να αμφισβητεί τις νόρμες και γι’ αυτό παραμένει μία από τις δημοφιλέστερες εικαστικούς στις ΗΠΑ. Σήμερα, στα ογδόντα δύο της χρόνια, δημιουργεί υπερθεάματα με πολύχρωμους καπνούς, φτιάχνει γλυπτά από γυαλί, βάφει τα μαλλιά της μωβ και κλείνει πονηρά το μάτι στις επόμενες γενιές.
Congressman discussing “The Dinner Party”, July 26,1990, Clip of House Session, C-SPAN:
https://www.c-span.org/video/?c4603955/user-clip-congressman-dicussing-dinner-party (24/11/2021).
Jones A., (1996), The “Sexual Politics”of The Dinner Party: A Critical Context in Sexual Politics: Judy Chicago’s Dinner Party in Feminist Art History, UCLA at the Armand Hammer Museum of Art and Cultural Center in association with University of California Press, Berekley, Los Angeles, London.
https://www.academia.edu/27543030/The_Sexual_Politics_of_The_Dinner_Party_A_Critical_Context, (24/11/2021).
Judy Chicago official page:
https://www.judychicago.com/ (25/11/2021).
Kramer H, Art: Judy Chicago’s ‘Dinner Party’ Comes to Brooklyn Museum; Art: Judy Chicago ‘Dinner Party’, The New York Times, 11/17/1980.
https://www.nytimes.com/1980/10/17/archives/art-judy-chicagos-dinner-party-comes-to-brooklyn-museum-art-judy.html, (24/11/2021).
The Brooklyn Museum:
https://www.brooklynmuseum.org/exhibitions/roots_of_the_dinner_party?gclid=Cj0KCQiA7oyNBhDiARIsADtGRZYeIJM9lo1aFIrv0a5R6xiRMKW_w2YZ7Xb-O-_miwqzARDqHR6P9DgaAq0pEALw_wcB, (25/11/2021).
Πηγή εικόνας :