Ο όρος «αισθητική επέμβαση» είναι λίγο-πολύ γνώριμος στην σύγχρονη κουλτούρα. Αν και στην πραγματικότητα η αισθητική αποτελεί μόνο έναν τομέα της πλαστικής χειρουργικής, στην καθομιλουμένη συχνά οι δύο έννοιες ταυτίζονται και οι περισσότερες αναφορές σε πλαστικές επεμβάσεις παραπέμπουν στις διαδικασίες «βελτίωσης» της εξωτερικής εμφάνισης. Συγκεκριμένα, η θέση που λαμβάνει ο κλάδος επί της θηλυκής ζωής έχει μακρά ιστορία, όμως ο ρόλος που τελικώς διαδραματίζει (ιδίως δε στο φεμινιστικό πλαίσιο) μοιάζει ακόμη με ερωτηματικό. Στις μέρες μας ο διάλογος γύρω από τις «πλαστικές» φαίνεται να (ξανά)ανοίγει, κυρίως λόγω της σταθερά υψηλής δημοφιλίας τους, εντούτοις το ζήτημα παραμένει ιδιαιτέρως «ταμπού», σαφώς πολυδιάστατο και όχι ιδιαίτερα φιλικό προς την ταύτιση των απόψεων. Στην προσπάθεια να ξετυλιχθεί λοιπόν το «κουβάρι» των πλαστικών και δίχως απλές ή εύκολες απαντήσεις στην διάθεσή μας, ίσως ήρθε η ώρα να αναρωτηθούμε: ποια είναι πραγματικά η σχέση μας με «το νυστέρι»;
Οι αριθμοί
Η δημοφιλία των αισθητικών πρακτικών είναι παραπάνω από εμφανής, όπως δηλώνουν και τα τελευταία επίσημα στοιχεία. Περισσότερες από 24 εκατομμύρια παρεμβάσεις πραγματοποιήθηκαν το 2020 παγκοσμίως, με την Ελλάδα να
βρίσκεται στην 12 η θέση απαριθμώντας σχεδόν 400.000 μέσα στο ίδιο έτος. Το νούμερο είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό αν αναλογιστούμε ότι αναφέρεται στην πρώτη χρονιά της πανδημίας Covid-19, εν μέσω εκτεταμένης αβεβαιότητας τόσο
στον χώρο της υγείας όσο και των οικονομικών πόρων. Κάτι που ξεχωρίζει ακόμη είναι η σύγχρονη ζήτηση για τις «μη-επεμβατικές» διαδικασίες. Ο γνωστός συνειρμός με το «νυστέρι» ηχεί όλο και πιο απαρχαιωμένος, αφού περίπου το 60%
όλων των αισθητικών επεμβάσεων σήμερα αφορά τις μη-επεμβατικές πρακτικές όπως τα «μπότοξ», τα «fillers» και τις μεθόδους αφαίρεσης τριχοφυΐας. Για την χώρα μας το ίδιο ποσοστό άγγιξε το 80%, ωστόσο και οι αριθμοί των «κλασικών πλαστικών» δεν είναι αμελητέοι. Πάνω από 30.000 αυξητικές στήθους, λιποαναρροφήσεις και βλεφαροπλαστικές ολοκληρώθηκαν στην Ελλάδα μέσα στο 2020.
Ξεχωριστά σημαντικός είναι εδώ ο έμφυλος παρονομαστής των παραπάνω δεδομένων. Η τρανταχτή πλειοψηφία των αισθητικών διαδικασιών πραγματοποιείται ετησίως σε θηλυκά σώματα, πλησιάζοντας σχεδόν τις 9 στις 10. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά μέσο όρο το 50% των πιο συνήθων παρεμβάσεων πραγματοποιούνται πριν την συμπλήρωση των 35 ετών, ενώ την «πρωτιά» επεμβάσεων κατέχουν διαχρονικά οι αυξητικές στήθους (1,6 εκατομμύρια το 2020), με ένα σημαντικό αριθμό να αφορά άτομα κάτω των 18 ετών.
Πέρα από τα νούμερα
Κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει συνεπώς ότι ένας σημαντικός αριθμός θηλυκοτήτων επιλέγει τον δρόμο της αισθητικής παρέμβασης ή όπως πολύ συχνά αναφέρεται, της «αισθητικής διόρθωσης». Οι ατομικοί λόγοι που οδηγούν την κάθε μία στην επιλογή αυτή σίγουρα ποικίλουν και διαφέρουν. Η ιδέα ωστόσο της διόρθωσης -του τελικού αποτελέσματος που θα υπερέχει του προτερόχρονου- παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Το προϊόν μιας αισθητικής πρακτικής υπόσχεται πρωτίστως διορθωμένη εξωτερική εμφάνιση, ωστόσο η «υπόσχεση» ίσως εκτείνεται πολύ πέραν αυτής: είναι μήπως τελικά διορθωμένο το θηλυκό βίωμα μετά από μία «πλαστική»;
Σε μια κοινωνία όπου οι πατριαρχικές αντιλήψεις διοικούν ακόμη το μεγαλύτερο μέρος των ευκαιριών (επαγγελματικών, ακαδημαϊκών, κοινωνικών, διαπροσωπικών), η συμμόρφωση στα πρότυπα ομορφιάς είναι πολλές φορές προαπαιτούμενη για μια «ομαλή» ζωή. Οι θηλυκότητες μαθαίνουν από μικρή ηλικία πώς να προσαρμόζουν την εμφάνισή τους στα στεγανά της «αποδεκτής εμφάνισης», μέσω του ρουχισμού, του καλλωπισμού, του ελέγχου του βάρους, κοκ. Οι πλαστικές επεμβάσεις είναι σίγουρα ένα δαπανηρό, χρονοβόρο και συχνά επίπονο και επικίνδυνο «εργαλείο προσαρμογής». Ωστόσο, δεν παύει να αποτελεί εξ ορισμού ένα ακόμη μέσο προς την απόκτηση της «ιδανικής» ομορφιάς. Είναι συνεπώς αφελές να θεωρείται πως το αισθητικό επακόλουθο των επεμβάσεων δεν ευνοεί ως έναν βαθμό την προσαρμογή στον (υπάρχοντα) ιστό της κοινωνίας. Ότι μια συμβατική εμφάνιση δεν ανοίγει πόρτες. Ότι οι θηλυκότητες με την «κατάλληλη εικόνα» δεν βρίσκονται σε θέση ισχύος (και προνομίου) έναντι στις υπόλοιπες, αλλά και έναντι στην ίδια τους προγενέστερη εικόνα. Ποια δεν θα ήθελε άρα το τελικό προϊόν μιας αισθητικής πρακτικής; Ποια θα αρνούνταν τα «επιδιορθωτικά» αποτελέσματά της: μια ευκολότερη και πιο επιδοκιμαστική ύπαρξη, με το άγγιγμα ενός κουμπιού;
Το ζήτημα βεβαίως δεν είναι τόσο απλό. Αν μια επίσκεψη σε πλαστικό γιατρό μας έλυνε τα χέρια και «επανόρθωνε» τις έμφυλες ισορροπίες, μάλλον αυτή την στιγμή θα βρισκόμασταν όλες σε ένα ιατρείο. Ωστόσο, οι αισθητικές παρεμβάσεις
αποτυγχάνουν να τηρήσουν την υπόσχεση του «διορθωμένου βίου» καθώς εμφανίζουν, μεταξύ άλλων, δύο βασικές προβληματικές. Η πρώτη έχει να κάνει με την «ημερομηνία λήξης» της κάθε παρέμβασης και των επακόλουθων προνομίων που πιθανώς προσφέρει. Το χρονικό αυτό περιθώριο δεν είναι μόνο πρακτικό 1. Αφορά παράλληλα την διαρκή μεταβολή των προτύπων σε όλο και πιο άφταστες απαιτήσεις, οι οποίες μένουν πάντα μερικώς ανεκπλήρωτες και προσφέρουν διαρκώς κάτι προς «αποκατάσταση». Η δεύτερη, αφορά τη διττή φύση των υποσχέσεων. Όπως αναφέρθηκε, μια παρέμβαση μπορεί να ανοίξει πόρτες ευκαιριών. Πόσο εύκολα όμως μπορεί να τις κλείσει; Δεν είναι λίγες οι θηλυκότητες που αποκρύπτουν πως έχουν προβεί σε κάποια «πλαστική» φοβούμενες την αντικειμενοποίησή τους, τα σχόλια εναντίον του χαρακτήρα τους ή την υποτίμηση του έργου τους – μόνο αυτή την φορά με την πρόφαση της ματαιοδοξίας. Πόσο λυσιτελής είναι άρα τελικώς μια τέτοια «διόρθωση»; Και πόσο βιώσιμη η διαρκής προσαρμογή σε πρότυπα τα οποία προέρχονται από «άνωθεν»;
Για τα «ενδότερα» της αισθητικής χειρουργικής, τώρα, τα πάνω ερωτήματα μάλλον φαντάζουν αδιάφορα: μόνο το μέγεθος αγοράς ξεπερνά σήμερα τα 50 δισεκατομμύρια δολάρια, όπως εξίσου σημαντική είναι και η συχνή διαφήμιση
και ρομαντικοποίηση του κλάδου και η παραπληροφόρηση γύρω απ’ τα επιστημονικά δεδομένα. Μέσα σε αυτό το φορτισμένο πεδίο λοιπόν και προς διεκδίκηση της δικής μας τοποθέτησης (ως βασικές χρήστριες μάλιστα του εργαλείου), δεν οφείλουμε να αποδεχτούμε παθητικά αυτήν την πραγματικότητα. Η γόνιμη και φεμινιστική προσέγγιση είναι απαραίτητη, όπως και η διαμόρφωση μεθόδων «εξυγίανσης». Πιθανώς, για παράδειγμα, να αναζητήσουμε μεθόδους ώστε να αποκτήσει ο κλάδος ουσιαστικά ατομικά κριτήρια, καθώς δεν είναι οι ιατρικές πρακτικές απαραίτητα προβληματικές αλλά η χρήση που τους ασκείται έως σήμερα. Πιθανώς, από την άλλη, να συμπεράνουμε ότι η έως τώρα επιβαρυντική χρήση τους δεν επιτρέπει την υιοθέτησή τους σε μια μη-πατριαρχική κοινωνία. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να εξασφαλιστεί η αυθεντικά προσωπική επιλογή της «εικόνας», σε κλίμα αυτοδιάθεσης, δίχως εξωτερικές πιέσεις και πατριαρχικά κριτήρια αξιολόγησης. Απαραίτητη είναι εδώ και η ύπαρξη κατάλληλων ατόμων προς δημόσια υποστήριξη αυτής της κατεύθυνσης: η αναπαραγωγή μισογυνικών, τρανσφοβικών και άλλων κακοποιητικών απόψεων (με το προσωπείο της θηλυκής ενδυνάμωσης) δεν είναι δυστυχώς μόνο συνηθισμένη στις συζητήσεις περί «πλαστικών», αλλά και εξαιρετικά επικίνδυνη.
Όλες οι παραπάνω ιδέες και αναλύσεις αποτελούν μόνο μια προτροπή για επικοινωνία και κατανόηση, μια παρότρυνση να σπάσει το απόστημα αυτού του πολυδιάστατου ζητήματος δίχως εύκολες λύσεις. Καθώς είναι βέβαιο πως οι αισθητικές πρακτικές θα βρίσκονται για πολλά χρόνια ακόμη στο προσκήνιο, είναι ωφέλιμο να βγάλουμε το θέμα κάτω απ’ το χαλί, ιδιαίτερα εφόσον τα στατιστικά και το ξεκάθαρα έμφυλο πρόσημό του απαιτούν την προσοχή μας. Μόνο η
περαιτέρω ανταλλαγή παραγωγικών και διαθεματικών απόψεων μπορεί να συντελέσει στην ουσιαστική αφομοίωση του φαινομένου, στην σταδιακή αποσυμφόρησή του και τελικά στην χάραξη των επόμενων βημάτων -ώστε να μην χρειάζεται να (περι)πλανάται καμία μόνη στο χαώδες αυτό δάσος από νυστέρια και βελόνες.
Αναφορές & Πηγές:
«Τίποτα δεν διαρκεί για πάντα- ούτε καν τα αποτελέσματα της αισθητικής χειρουργικής. Αν και το να βρεθείς κάτω από το νυστέρι μπορεί να έχει μεγαλύτερης διάρκειας αποτελέσματα από τις μη-χειρουργικές αισθητικές θεραπείες, οι περισσότερες επεμβάσεις πλαστικής χειρουργικής εξακολουθούν να έχουν διάρκεια ζωής, που μπορεί να κυμαίνεται από μερικά χρόνια έως πάνω από μια δεκαετία.»
Storm, M. (2021, November 9). How Long Do Cosmetic Surgery Results Really Last? | The AEDITION. Aedit.Com | Aesthetic Edit. https://aedit.com/aedition/how-long-do-cosmetic-surgery-plastic-surgery-results-last
Fortune Business Insights. (2021, February 3). Cosmetic Surgery Market 2021 Size & Share | Market worth USD 66.96 billion with 3.6% CAGR by 2026. GlobeNewswire News Room. https://www.globenewswire.com/newsrelease/2021/02/03/2168846/0/en/
Cosmetic-Surgery-Market-2021-Size-Share-Market-worth-USD-66-96-billion-with-3-6-CAGR-by-2026.html
ISAPS (International Society of Aesthetic Plastic Surgery). International survey on aesthetic/cosmetic procedures performed in 2020. https://www.isaps.org/wp-content/uploads/2022/01/ISAPS-Global-Survey_2020.pdf
Αισθητική χειρουργική. (2020, Δεκεμβρίου 21). Βικιπαίδεια, Η Ελεύθερη
Εγκυκλοπαίδεια. https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B9%CF%83%CE%B8%CE%B7%CF%84%CE
%B9%CE%BA%CE%AE_%CF%87%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CE%AE
Πηγή εικόνας εξωφύλλου: https://metalmagazine.eu/en/post/article/matthieu-bourel-the-power-of-images-and-their-combinations