(Περιγραφή εικόνας: από αριστερά προς δεξιά: Ελισάβετ Βακαλίδου, Πάολα Ρεβενιώτη, Λουκάς Θεοδωρακόπουλος, Ζακ Κωστόπουλος)
Ο ΛΟΑΤΚΙ+ ακτιβισμός στην Ελλάδα έχει διανύσει μία μακρά πορεία 40 περίπου χρόνων, κατά την οποία πολλά άτομα μπήκαν μπροστά στους αγώνες για την διεκδίκηση δικαιωμάτων, δικαιοσύνης, ισότητας, ορατότητας, αξιοπρέπειας. Ενδεικτικά αναφέρονται παρακάτω τέσσερα άτομα που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ιστορία του κινήματος, τόσο από το μακρύτερο παρελθόν, όσο και από τα τελευταία χρόνια.
Ελισάβετ «Μπέττυ» Βακαλίδου
Η Ελισάβετ Βακαλίδου ή Μπέττυ υπήρξε πρωτεργάτρια του ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματος και από τις γνωστότερες τρανς προσωπικότητες στην Ελλάδα. Γεννημένη το 1950 στην Αλεξανδρούπολη, αναγκάστηκε να σταματήσει το σχολείο και να εγκαταλείψει το σπίτι της στα 15 για την Αθήνα μετά από μία σειρά λεκτικών και σωματικών εξευτελισμών και κακοποιήσεων. Πέρασε περίπου τρία χρόνια σε αναμορφωτήριο με την κατηγορία της αλητείας έπειτα από απαίτηση της οικογένειας της, με την οποία έκοψε κάθε δεσμό έκτοτε. Αφού έζησε για σύντομο χρονικό διάστημα στην Νέα Υόρκη, επέστρεψε στην Αθήνα στα μέσα της δεκαετίας του 70’ όπου άρχισε να δουλεύει ως σεξεργάτρια. Η Μπέττυ πρωτοστάτησε στην ιστορική συγκέντρωση τρανς και ομοφυλοφίλων τον Απρίλιο του 1977 στο Θέατρο Λουζιτάνια με αφορμή το νομοσχέδιο «Περί της εξ αφροδισίων νόσων προστασίας και ρυθμίσεις συναφών θεμάτων», το οποίο νομιμοποιούσε πρακτικά την καταστολή και τις διώξεις απέναντι σε τρανς και ομοφυλόφιλα άτομα, αλλά και σε άτομα που δούλευαν στην σεξεργασία. Στην συγκέντρωση αυτή, η οποία πλέον θεωρείται από τις απαρχές του ΛΟΑΤΚΙ+ ακτιβισμού στην Ελλάδα, η Μπέττυ ήταν εκείνη που μίλησε στο κοινό και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης για την αντισυνταγματικότητα του νόμου. Λίγο αργότερα, εξέδωσε την αυτοβιογραφία της, η οποία ασκούσε δριμεία κοινωνική κριτική στον ψυχισμό και τα ήθη της τότε ελληνικής κοινωνίας, έργο που χαρακτηρίστηκε «άσεμνο» και απαγορεύτηκε η κυκλοφορία του. Από τότε, συμμετείχε σε αρκετές θεατρικές παραστάσεις και κινηματογραφικές ταινίες και ντοκιμαντέρ, ενώ επανέκδωσε την αυτοβιογραφία της με επιπλέον υλικό. Πλέον, δεν ασχολείται με τον ακτιβισμό τόσο ενεργά, αλλά δεν έχει σταματήσει να αγωνίζεται για τις διεκδικήσεις και τα αιτήματα της κοινότητα μέσα από το καλλιτεχνικό της έργο και την παρουσία της.
Πάολα Ρεβενιώτη
Γνωστή κινηματογραφίστρια, εκδότρια, καλλιτέχνης και σεξεργάτρια, η Πάολα Ρεβενιώτη αποτελεί από τις σημαντικότερες τρανς μορφές του ελληνικού ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματος. Γεννήθηκε το 1958 στον Πειραιά και από μικρή ηλικία συμμετείχε στο Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλοφίλων Ελλάδας (ΑΚΟΕ) για την διεκδίκηση των κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Τη δεκαετία του 80’, σε μία περίοδο που το κίνημα είχε ατονήσει, η Πάολα εξέδωσε το περιοδικό «Κράξιμο», το οποίο αυτοχαρακτηριζόταν σαν περιοδικό “επαναστατικής ομοφυλοφιλικής έκφρασης” και έδωσε φωνή με άρθρα, ποιήματα, συνεντεύξεις και αφιερώματα σε ανθρώπους του πνεύματος και σε μαρτυρίες ατόμων που είχαν βιώσει διώξεις. Η ενασχόλησή της με τον ακτιβισμό ήταν ιδιαίτερα σημαντική, καθώς οργάνωσε διάφορες πορείες για την κρατική καταστολή, την αστυνομική βία, την ισότητα και την σεξουαλική απελευθέρωση. Ιδιαιτέρως ενεργή υπήρξε κατά τη δεκαετία του 90’ με την έξαρση του ιού ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (ΑΙDS), οπότε και ίδρυσε τον διεθνή ακτιβιστικό οργανισμό ACT UP για την καταπολέμησή του, ενώ, παράλληλα, διοργάνωσε το 1992 ένα από τα πρώτα ελληνικά Pride στην Αθήνα. Αποτελεί το πρώτο τρανς άτομο το οποίο έθεσε υποψηφιότητα σε εθνικές εκλογές για πρώτη φορά το 1990, αλλά και το 2019 και 2023. Τα τελευταία χρόνια ασχολείται με τη δημιουργία ντοκιμαντέρ με ακτιβιστικό χαρακτήρα, αλλά και με εκθέσεις φωτογραφικών συλλογών, τόσο στην Ελλάδα, όσο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Λουκάς Θεοδωρακόπουλος
Ο Λουκάς Θεοδωρακόπουλος ήταν σημαντικός ποιητής, συγγραφέας και μεταφραστής και αποτέλεσε κορυφαίο ακτιβιστή για το ΛΟΑΤΚΙ+ κίνημα. Γεννημένος το 1925, είχε έντονη αντιστασιακή δράση κατά την περίοδο της Κατοχής και χρειάστηκε κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου να εγκαταλείψει, μάλιστα, την Άμφισσα, όπου διέμενε, λόγω των πολιτικών του πεποιθήσεων. Πέρασε τις δεκαετίες του 50’ και 60’ ανακαλύπτοντας την σεξουαλικότητα του ανάμεσα στην ελευθερία του χώρου της λογοτεχνίας και των γραμμάτων και την παρανομία του χώρου της αριστεράς και του σοσιαλισμού, βασικές πτυχές της προσωπικότητας του. Συνελήφθη, μάλιστα, κατά την περίοδο της δικτατορίας για «πρόθεση να προβεί σε όργια» μαζί με άλλα 30 άτομα, γεγονός που ενέπνευσε το γνωστό έργο του «Καιάδα», όπου τέθηκε για πρώτη φορά το θέμα της ομοφυλοφιλίας σε πολιτική βάση. Λίγα χρόνια αργότερα, και όντας μέλος του Απελευθερωτικού Κινήματος Ομοφυλοφίλων Ελλάδας (ΑΚΟΕ), ανέλαβε την έκδοση του «Αμφί», από τα επιδραστικά έντυπα της ελληνικής ΛΟΑΤΚΙ+ ιστορίας. Με τον τίτλο του να παραπέμπει ταυτόχρονα στην αμφισεξουαλικότητα και την αμφισβήτηση, το περιοδικό είχε τολμηρή θεματολογία με διεκδικητικό χαρακτήρα σε δύσκολους καιρούς για το κίνημα. Ο Λουκάς συνέχισε να δημιουργεί ποιητικές συλλογές και να μεταφράζει έργα μέχρι και τον θάνατό του το 2013.
Ζακ Κωστόπουλος “Ζackie Oh”
Ο Ζαχαρίας «Ζακ» Κωστόπουλος ή Zackie Oh υπήρξε από τις σημαντικότερες μορφές του ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματος και της drag σκηνής τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας. Γεννήθηκε το 1985 στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και ήρθε στη Ελλάδα στην ηλικία των επτά ετών. Ασχολήθηκε ενεργά με τον ακτιβισμό σε οργανώσεις για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ και οροθετικών ατόμων. Μάλιστα, εργάστηκε για πολλά χρόνια στο Athens Check Point που είναι κέντρο πρόληψης για τον ιό ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (AIDS), αλλά και στη Θετική Φωνή, τον Σύλλογο Οροθετικών Ελλάδας. Παράλληλα, αρθρογραφούσε σε περιοδικά και εφημερίδες στο διαδίκτυο, ενώ υπήρξε και πρόεδρος της ΟΛΚΕ (Ομοφυλοφιλική Λεσβιακή Κοινότητα Ελλάδας). Ο Ζακ δολοφονήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2018 σε ηλικία 33 ετών, αφού υπέστη άγριο ξυλοδαρμό και βίαιη κακομεταχείριση από ιδιοκτήτη κοσμηματοπωλείου, αστυνομικούς και άλλους ανθρώπους, όταν – για άγνωστο λόγο μέχρι και σήμερα – κατέφυγε σε κοσμηματοπωλείο στην Ομόνοια. Η υπόθεση αυτή και, κυρίως η διαχείριση της από τις αρχές σε όλες τις πτυχές της αλλά και από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, προκάλεσε πολλές αντιδράσεις από την κοινή γνώμη, σε αρκετές περιπτώσεις αρνητικές. Ταυτόχρονα, συγκλόνισε πολλούς ανθρώπους, ΛΟΑΤΚΙ+ και μη, και, πέρα από τη διοργάνωση μαζικών διαμαρτυριών, δημιουργήθηκε η πρωτοβουλία Justice for Zack, με σκοπό την εξιχνίαση της υπόθεσης και την απόδοση δικαιοσύνης, ενώ άνοιξε ένας ευρύς δημόσιος διάλογος για την διαφορετικότητα, το έμφυλο ζήτημα, την αστυνομική βία και τα όρια της, και άλλες προβληματικές.
Ηλεκτρονικές πηγές
https://www.lifo.gr/arxeio/i-ellinida-transexoyal-aktibistria-poy-espase-ta-sexoyalika-tampoy
https://www.lifo.gr/lgbtqi/loykas-theodorakopoylos-i-synenteyxi-tis-zois-toy